Ticari Defterlerin Delil Olma Hali

Defterlerin Delil Olma Hali

Türk Ticaret Yasası Açısından

a. Türk Ticaret Yasasının 82, 83/1, 85 ve 86 maddelerinde tacirlerin tutmakta oldukları defterlerin kendi lehlerine delil olarak kullanılması ile ilgili hükümlere yer vermiş bulunmaktadır. Ancak bu hükümlere göre defterlerin, tacirlerin kendi lehlerinde delil olabilmesi için yasaya uygun olarak tutulması zorunluluğu bulunmaktadır. Defterlerin yasaya uygun olarak tutulması tabirinin içinde defterlerin yasalarda gösterildiği şekilde düzgün tutulmasının yanında açılış ve kapanış tasdiklerinin de yasalarda gösterildiği şekilde yapılmış olması gereği de bulunmaktadır. Bu nedenle tasdike tabi defterlerin kapanış tasdikinin (Türk Ticaret Yasası’nın 70. maddesine göre Yevmiye Defterinin yeni senenin engeç Ocak ayı sonuna kadara kapanış tasdikinin yaptırılması gerekmektedir) yapılmaması halinde bu defterlerin tacirlerin kendi lehlerinde delil olarak kullanılabilmesine olanak bulunmamaktadır.

b. Türk Ticaret Yasasının 67. maddesinin 3. ve 4. bendlerinde defterlerin tutulması ile ilgili cezai hükümler açıklanmıştır. Bunlara göre Türk Ticaret Yasasının 66. maddesinin 1 ila 3. bendlerinde tutulması mecburiyeti bulunan defterlerin yasaya uygun şekilde yerine getirilmemesi halinde bu konudan sorumlu olanlar yüz liradan bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar. Ayrıca diğer yasalarda bulunan cezai hükümler saklı bulunmaktadır. (TTY. Md. 67/3).

Hakimler, noterler, sicil memurları ve diğer memurlar, resmi muameleler dolayısıyla bir tacirin defter tutma mükellefiyetine aykırı hareket ettiğini öğrenince keyfiyeti savcılığa bildirmek zorundadırlar. (TTY. Md: 67/4).

c. Türk Ticaret Yasasının 68. maddesinin son fıkrası, tacirlerin saklamakla mükellef oldukları defterleri, yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi afetler sebebiyle kaybetmeleri halinde tacirin bu durumu öğrenmesinden itibaren 15 gün içinde mahkemeden zayi belgesi alabilmesine olanak sağlayıcı hükümler ifade etmektedir. Ancak Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 20.11.1992 Tarih ve Esası: 1991/3729, Karar: 1992/10671 Sayılı Kararı gereğince ticari defterlerini onaylatmayan tacirlerin Türk Ticaret Yasasının 68/4 maddesinde sözü edilen zayi belgesini alma imkanları bulunmaktadır. Türk Ticaret Yasası hükümlerine göre tasdik mecburiyeti açılış ve kapanış tasdiklerini kapsadığından kapanış tasdiki bulunmayan defterler içinde zayi belgesi alma olanağı bulunmamaktadır.

İcra İflas Yasası Açısından

a. İcra İflas Yasası’nın 310. maddesinin 5. fıkrası “Ticaret Kanununun 66’ncı maddesinin birinci fıkrasının 1 ilâ 3’üncü bendlerinde sayılan defterleri hiç veya Kanunun emrettiği şekilde tutmamış ise” hükmü kendisinde bulunan kimsenin iflas etmesi halinde taksirli sayılacağını açıklamakta ve bunların Türk Ceza Yasası’nın göre cezalandırılacağını bildirmektedir. Bu durumda kapanış tasdiki yaptırmamış bir tacirin iflas etmesi halinde “taksirli müflis” sayılacak ve Türk Ceza Yasası hükümlerine göre cezalandırılacaktır.

b. İcra İflas Yasası’nın 285. maddesi konkordato talebinde bulunan bir tacirin, tetkik merciine defterlerinin vaziyetini bildiren bir cetvel vermesi mecburiyetini getirmiştir. Bu maddede “Bu cetvelde, bilhassa Ticaret Kanununun 66’ncı maddesi hükmünce tutulması mecburi defterlerin hepsinin tutulmuş olup olmadıkları gösterilir” hükmü yer almaktadır. Defterlerin tutulmuş olup olmamasına yukarıdaki maddelerde de açıklandığı üzere defterlerin açılış tasdiklerinin yapılmış olması gereğinin yanında kapanış tasdikinin de yapılmış olması gereği bulunmaktadır. Defterlerin kapanış tasdiki yapılmamışsa tetkik mercii tacirin konkordato talebini reddedebilmektedir.

Vergi Usul Yasası Açısından

Yasal defterlerin tasdik mecburiyeti ile ilgili olarak Vergi Usul Yasası’nda da hükümler bulunmaktadır.

Vergi Usul Yasası’nda kapanış tasdiki ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Kapanış tasdiki Türk Ticaret Yasası hükümlerine göre yapılmaktadır.

Şirketlerin kuruluş aşamasında kullanacakları defterler, kullanılmaya başlanmadan önce tasdik edilmek üzere ticaret sicili memurluğuna veya notere ibraz edilir. (T.T.Y. Md. 69, VUY Md. 223)

Öteden beri işe devam etmekte olanlar, defterlerin kullanılacağı yıldan önce gelen son ay içinde, hesap dönemi Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ay içinde

Yeniden işe başlayanlar. sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi mükellefiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,

Tasdike tabi defterlerin dolması nedeni ile veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar, bunları kullanmaya başlamadan önce defterlerini tasdik ettirmek mecburiyetindedirler.

Yasal defterini ertesi yılda kullanmak isteyenler, kullanacakları yılın ocak ayı içinde, hesap dönemleri maliye bakanlığınca tespit edilen mükellefler, bu dönemin ilk ayı içinde eski defterlerindeki tasdiki yenilemek mecburiyetindedirler (V.U.Y. Md. 222)

Defterleri Süresi İçinde Tasdik Ettirmemenin Sonuçları

a. Usulsüzlük Cezası

Tasdiki mecburi olan defterlerin süresi içinde tasdik ettirilmemesi soncunda doğacak cezalar Vergi Usul Yasası’nın 352. maddesinde gösterilmiştir.

Bu hükümlere göre

Yasal sürenin sonundan başlayarak bir ay geçtikten sonra tasdik ettirilen defterler hiç tasdik ettirilmemiş kabul edilmekte ve birinci derecede usulsüzlük cezası kısalmaktadır.

Tasdiki mecburi defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, yasal sürenin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması halinde ikinci derecede usulsüzlük cezası kesilmektedir.

b. Re’sen Takdir

Vergi Usul Yasası’nın Re’sen Vergi Tarhı başlıklı 30. maddesinin 3 no.lu bendi ”Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya bir kısmı tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş olursa veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmezse” hükmü ile, bu defter sahiplerinin Re’sen takdir ile karşı karşıya kalacaklarını belirtmektedir.